 |
Srednjevekovni grad Petrus
|
Izvor: paracininfo
|
Datum:10.01.2012
|
|
 Petrus je tvrdjava u Srbiji, koja se nalazi 11 kilometara severoistočno od današnjeg Paraćina, kod sela Zabreg. Smeštena je na uzvišenju koje sa tri strane okružuje reka Crnica, dok je sa četvrte (zapadne) strane zaštićena veštačkim šancem. Petrus je bio središte pogranične (krajiške) oblasti srpske države u XIV veku i kontrolisao je vezu Pomoravlja sa dolinom Timoka. Njegovi gospodari su bili, savremenici cara Dušana i kneza Lazara, župan Vukoslav i njegov sin Crep.
Petrus je danas većim delom u ruševinama, a u njegovoj blizini se nalaze ostaci dva manastirska kompleksa, posvećenih svetom Jovanu Glavoseku i svetoj Mariji Blagoj. Medju ruševinama Petrusa, nalazi se i velika stena (dugačka oko 8 metara i visoka oko 6 metara), koja je u narodu poznata kao Krstata stena, a u blizini tvrdjave se nalazi i pećina, sa velikim ulaznim otvorom.
Ruševine tvrdjave Petrus se nalaze pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od velikog značaja u sklopu zaštićene spomeničke celine Petruška oblast. Arheološka istraživanja na Petrusu su vršena u više navrata, 1978, 1980-1981 i 2004-2005. godine.
Na mestu Petrusa je možda postojalo utvrdjenje još u doba Rimljana, pošto su u njemu pronadjeni rimski bakarni novčići, koji su danas deo zbirke Zavičajnog muzeja u Paraćinu. Ono što je izvesno je da je u VI veku tu postojalo vizantijsko utvrdjenje, podignuto možda u sklopu Justinijanovih (527—565) radova na utvrdjivanju vizantijske vlasti (poput gradova Justinijana Prima, Justinijana Sekunda i drugih), pošto su njegovi ostaci otkriveni u temeljima kasnijeg srpskog utvrdjenja.
U X veku se u okolini mesta tvrdjave Petrus naseljavaju monasi isposnici, a od doba Stefana Nemanje ((1166) 1168—1196) na prostoru Petrusa je napravljena nova tvrdjava, dok cela ta oblast predstavlja pograničnu župu srpske države Nemanjića i jedinu oblast na desnoj obali Velike Morave koja se stalno nalazila pod njihovom vlašću.
Pocetkom devete decenije XIV veka, vojvoda Crep sa svojim susedom Vitomirom, razbija Osmanlije na reci Dubravici kod Paraćina, posle čega je najverovatnije umro, pošto se njegovo ime ne pominje u vezi sa bitkama kod Pločnika (1386) i na Kosovu (1389). Njega je najverovatnije nasledio sin, poznat samo pod monaškim imenom Venedikt.
Poslednji istorijski podatak o tvrdjavi Petrus, vezan je za 1413. godinu, kada ga je, zajedno sa većim brojem tvrdjava (Koprijan, Kruševac, Markovo Kale, Soko Grad i Stalać), zauzeo Bajazitov sin Musa. Petrus je zapusteo ili nakon Musinog razaranja 1413. godine ili posle propasti srednjovekovne Srbije 1459. godine, pošto je vrlo brzo izgubila na strateškom značaju.
Gradsko utvrdjenje je nepravilnog oblika, a sam grad se sastojao iz dva dela: šireg – gradskog, opasanog zidovima širine do 1 metar, i „Malog grada“ – citadele, smeštenog na vrhu brda zvanog „Bula“. „Mali grad“ zauzima površinu od oko 1.300 m˛, a gradjen je od lomljenog kamena i krečnog maltera. Sudeći po koncepciji gradjenja, upotrebljivom materijalu i arheološkim nalazima, grad potiče iz sredine 14. veka i predstavlja vrlo značajno nalazište za proučavanje srpske srednjevekovne istorije. Za kulturno dobro, arheološko nalazište, proglašen je 14. marta 1985. godine.
Vec sa staze se nazire moćna stena na zaravnjenom platou i velika pećina ispod njega. Prizor koji se na platou ukazuje vredan je pešačenja. Reka Crnica sa tri strane okružuje dubokim, neprolaznim kanjonom ovo kultno mesto. Na centralnom delu platoa se nalazi kameni megalit i teško je poverovati da je sav ovaj sklad slučajan. Verovatno je zato i nastala legenda da je kamen donela despotica Jerina u svojoj kecelji u središte svog dvorca. Na samoj ivici ambisa se nalaze ruševine kule, pa se pretpostavlja da su to ostaci grada Petrusa. To je bio najveći utvrdjeni grad u srednjem Pomoravlju i po njemu se ceo ovaj kraj zvao Petruška oblast. Od grada se staza strmo spušta naniže ka reci. Na samoj rečnoj obali, priljubljena uz stenu i pokrivena gustom vegetacijom, krije se Crkva posvecena Blagoj Mariji Petruškoj. Sabor i klanica u kojoj su Turci pobili narod, kad je reka zacrnila svoje ime, dogodio se kraj ove svetinje. Kada stojite na platou grada Petrusa i posmatrate kanjon Crnice, imate utisak da ste udaljeni destinama kilometara od bilo kakve civilizacije.
|
